จำ

ประมาณสองอาทิตย์ก่อนได้ดูรายการ Nightline ของสถานี ABC ซึ่งได้นำเสนอเรื่องของคนที่มีความจำพิเศษต่อเรื่องราวในอดีต (Super autobiographic memory) ซึ่งมีความสามารถในการจดจำเรื่องราวต่างๆ ในอดีตได้อย่างแม่นยำเหมือนถ่ายวีดีโอเก็บเอาไว้ เพียงแค่บอกวันที่ เขาก็จะบอกได้ว่าวันนี้นเกิดอะไรขึ้นบ้าง ซึ่งในประเทศสหรัฐฯ พบบุคคลที่มีความสามารถนี้นับถึงขณะนี้มีจำนวน 4 คน

น่าสนใจว่าคนเหล่านี้ 3 ใน 4 ถนัดซ้าย อีกหนึ่งคนก็มีแนวโน้มที่จะถนัดซ้ายแต่ใช้มือขวาเขียนหนังสือ และคุณสมบัติที่สำคัญอีกอย่างก็คือ คนเหล่านี้เป็นคนที่ชอบเก็บสิ่งของ ซึ่งนักวิทยาศาสตร์ที่ทำการวิจัยคนเหล่านี้ ยอมรับว่าเป็นเรื่องลึกลับที่คนจะมีความสามารถในการจดจำได้ขนาดนี้ ราวกับว่าความทรงจำนั้นมีความจุที่ไม่จำกัดก็ว่าได้

.................................................

จริงๆ แล้วผมว่าเราทุกคนก็มีความทรงจำประเภทนี้ เพียงแต่ว่าเราจะจำเรื่องที่มีความสำคัญต่อเราเท่านั้น แต่บุคคลพิเศษที่กล่าวถึงนั้น เขาจดจำทุกเรื่องราว เหตุการณ์ประวัติศาสตร์ รวมถึงเหตุการณ์ที่เกิดกับคนรอบข้าง

สำหรับคนเหล่านี้ผมคิดว่ามันคงเหมือนกับกล้องวีดีโอที่ถ่ายภาพเก็บไว้โดยอัตโตมัติ ในสมองโดยที่ไม่ได้ตั้งใจ ต่างจากการท่องจำที่เราเคยชินมาตั้งแต่เด็ก ที่บังคับให้จำลงในสมองให้ได้ ซึ่งก็มีคนที่มีความสามารถพิเศษด้านนี้ที่เราเคยได้พบตามข่าวเช่นกัน อย่างเช่น จำเบอร์โทรศัพท์ได้หลายร้อยเลขหมาย

การที่มีความสามารถจำรายละเอียดของทุกเหตุการณ์ได้ ผมไม่รู้ว่ามันจะเป็นสิ่งที่สร้างทุกข์หรือสุขให้กับชีวิตกันแน่ ก็คงขึ้นอยู่กับว่า “จำ” ได้ในเรื่องใด

เมื่อลองเปิดพจณานุกรมดู คำว่า “จำ” นั้นมีหลายความหมาย ความหมายแรกก็คือ การระลึกได้ แต่อีกความหมายถัดมาก็คือ การลงโทษด้วยวิธีเอาโซ่ล่ามเอาไว้ เช่น การจำคุก เมื่อกล่าวถึงความทรงจำแล้ว ผมว่ามันก็มีความหมายทั้งสองแบบ อย่างแรกก็คือ ความทรงจำทำให้เราระลึกได้ว่าเกิดอะไรขึ้น และอย่างที่สองก็คือ เราก็ถูกจองจำไว้กับเหตุการณ์นั้น ผูกติดความคิดไว้กับเรื่องราวนั้นๆ

.............................................

จำได้ว่าตอนนัดพบกับเพื่อนตอนมัธยมเมื่อปลายปีที่แล้ว ทุกคนซึ่งไม่ได้เจอกันนานต่างยกแต่เรื่องเก่าๆ ขึ้นมาคุยกัน จนเพื่อนคนนึงก็บอกว่า “พวกเราคงแก่แล้ว เพราะคุยกันแต่เรื่องเก่าๆ แต่ถ้าถึงขนาดจำกันไม่ได้ว่าจะคุยกันเรื่องอะไรเนี่ย แสดงว่าแก่มากๆ แล้ว”

เคยดูการ์ตูนญี่ปุ่นเรื่องหนึ่ง คือ Mushishi ในตอนหนึ่งที่มีบทสนทนาที่ประทับใจผม ซึ่งมีเนื้อหาประมาณว่า “การลืมเรื่องบางเรื่องนั้นไม่ใช่เรื่องที่เจ็บปวด แต่ที่เจ็บปวดก็คือการที่เราจำไม่ได้ว่าเราได้ลืมอะไรไปบ้าง”

อ้างอิง http://abcnews.go.com/Nightline/story?id=7075443&page=1

ปล. ได้อ่านข่าวเมื่อหลายปีก่อนเกี่ยวกับชายคนหนึ่งที่มีความสามารถพิเศษในการจำหมายเลขโทรศัพท์ได้หลายร้อยเลขหมาย ซึ่งหน้าข่าวนี้มีช่องที่ให้พิมพ์แสดงความคิดเห็น ก็มีรายหนึ่งพิมพ์ว่า “วันเกิดเมีย กูยังจำไม่ได้เลย....ลงชื่อ ผัวเลว”